İMAM HAFIZ EL-MÜNZİRÎ 'nin TERGİB ve TERHİB ( Hadislerle İslam ) Adlı Eserinden
HADİSİN KISIMLARI
Sahih hadis: Adalet ve zabt şartlarını haiz ravilerin, Hz. Peygamber (s.a.v.) 'e kadar uzanan muttasıl bir isnadla rivayet ettikleri, şaz ve illetten salim hadislerdir.
Bir hadis sahihtir denildiği zaman onun maktu olmadığı, yani senedinin muttasıl olduğu anlaşılır. Sahih değil denilince de senedi sahih değildir, manası anlaşılır. Muhtar olan, hiçbir isnad hakkında genel olarak "bu en sahih isnaddır" diye kesin konuşulamaz, denilmiştir.
Diğer taraftan en sahih isnad, Zuhri 'nin Salim 'den, Salim' in babasından yaptığı rivayettir. denilmiştir, İbn Sîrîn Ubeyde 'den Ubeyde Ali' den, şeklindeki senedinde en sahih sened olduğu söylenmiştir. A'meş, İbrahim' den O Alkame' den, Alkame İbn Mes'ud 'dan veya Ali, Hasan 'dan Hasan da babasından, babası Ali 'den veya Malik, Nafi 'den Nafi, îbn Ömer 'den diye yapılan isnadların da en sahih isnad oldukları söylenmiştir. Son isnada dayanarak Şafii, Malik 'den; Malik, Nafi 'den; Nafî', İbn Ömer 'den (r.a.) şeklindeki isnad da en sahih isnad olarak gösterilmiştir.
Sahih Kitaplar:
İlk tasnif edilen sahih kitap Sahih-i Buharı sonra Müslim'dir. Bu iki kitap Kur'an-ı Kerim' den sonra en sahih kitaplardır. Bu iki kitabın en sahih ve faydalı olanı Buharı 'dir. Müslim 'in, hadisin senetlerini bir yerde toplamakla diğerleri arasında özel bir yeri vardır. Sünen-i Ebû Davud, Tirmizî ve Nesâi de dahil bu beş kitap usûl bakımından birdir. Aralarında çok az fark vardır.
Buhari' de mükerrerler dahil yedi bin iki yüz yetmiş beş hadis vardır. Mükerrerleri çıkarsak dört bin hadis olur. Mükerrerler dışında Müslim 'de de dört bin hadis vardır. Öteki sahih hadisler Ebu Davud, Tirmizî, Nesâi, İbn Hüzeyme, Darekutni. Hâkim, Beyhakî ve diğer itimat edilir sünenlerden sahih olduğu beyan edilen hadislerdir.
Buharı ve Müslim 'den hadis rivayet eden kitaplar, lafızların uymasına önem vermemişlerdir. Bu kitaplarda lafız ve manada ayrılıklar vardır. "Buhari ve Müslim rivayet etti" diyen Beyhaki, Bagavi ve benzerlerinin kitaplarına aldıkları hadisler böyledir. Bir kısmında mana değişikliği vardır.
Sahih Hadislerin Kısımları
En sahih hadisler: Buhari ve Müslim' in ittifak ettiği hadislerdir. Bundan sonra sırası ile Buhari 'nin yalnız başına rivayet ettiği hadisler, Müslim' in tek başına rivayet ettiği hadisler, Buhari ve Müslim rivayet etmedikleri halde şartlarına uyan hadisler, yalnız Buhari ' nin şartına uyan hadisler, yalnız Müslim' in şartına uyan hadisler, bunlar dışındaki kişilerce sahih kabul edilen hadislerdir. Hadisçiler "sahih, müttefekun aleyh veya müttefekun âlâ sıhhatihî" dedikleri zaman Buhari ve Müslim'in ittifak ettikleri hadisleri kastederler.
2 - Hasen hadis:
Hattabî der ki: Tahric edeni belli, ricali şöhret kazanan haberlerdir. Genel olarak hadisler bu şekildedir. Ekseri alimler bunu kabul ederler. Bütün fakihler bu hadisi kullanır. "Bu hadis, hasen, sahihtir" denildiği zaman hadisin iki senedi olduğunu, biri sahih, diğeri hasen olmasını gerektirdiğini anlamak lazımdır.
3 - Zayıf hadis:
Sahih veya hasen hadisin sıfatını bir arada bulundurmayan hadislerdir. Bunlara mevzu veya şaz da denilmiştir.
4 - Müsned hadis:
Hatîb el - Bağdadî der ki:Senedi başından sonuna kadar muttasıl olan hadistir. Ekseriya bu ifade Resulullah (s.a.v.)'dan gelen hadislerde kullanılır. Başka hadislerde kullanılmaz.
5 - Muttasıl hadis:
Buna mevsûl hadis de denir. Senedi muttasıl olan hadisedir. Merfû veya birine mevkuf olabilir.
6 - Merfû hadis:
Özellikle Hz. Peygamber (s.a.v.)'e nisbet edilen hadistir. Mutlak olarak söylendiği zaman başkası anlaşılmaz. Muttasıl veya münkatı olabilir.
7 - Mevkuf hadis:
Sahabeden rivayet edilen söz, fiil ve benzeri şeylerdir. Muttasıl veya münkatı' olabilir, Mukayyed olarak sahabe dışındaki küslerde de kullanılır. Mesela "falan onu falancaya mevkuf yaptı" denilir.
8 - Maktu' hadis:
Senedi Tabiine dayanan ve onların söz. fiil ve takrirleriyle ilgili hadislerdir. Şafiî, sonra da Taberani bu sözü münkatı' anlamında kullanmışlardır.
9 - Mürsel hadis:
Tâbiin' in Haz. Peygamber (s.a.v)' den rivayet ettikleri söz ve fiillerdir. Mürsel hadis, hadisçilerin çoğunluğuna, Şafiî' ye, fakihlerin ekserisine ve usûlcülere göre zayıf hadis sayılır. Bir grup alimle İmam Malik ve İmam Ebu Hanife mürsel hadisi sahih hadis kabul etmişlerdir. "Şahabı mürselinin sahih olduğuna hükme-dilmiştir- denildi.
10 - Münkatı' hadis:
Senedi muttasıl olmayan hadistir. Kopukluk ne şekilde olursa ol sun durum değişmez. Genellikle Tâbii'den aşağıda olan ravilerin sahabeden yaptıkları rivayetlere kullanılır. Mesela Malik 'in (Nafî' i atlayarak) İbn Ömer 'den rivayeti gibi, Münkatı hadis şöyle de tarif edilmiştir: Tâbii' den önce isnadında bir ravisi düşen veya müphem bir ravi zikredilen hadistir.
11 - Mu'dal hadis:
Senedinden iki ve daha fazla ravi düşen hadistir. Buna münkatı hadis de denir. Fakihler mürsel hadis derler. Şöyle de tarif edilmiştir. Ravinin "bana ulaştı" diyerek ifade ettiği hadistir. Mesela, Malik der ki: Bana Ebu Hüreyre 'den ulaştığına göre Resulullah (s.a.v.) "Yedirip giydirilmesi kölenin hakkıdır" buyurdu. İşte bu hadis mu' daldır.
Mu'an'an isnat diye, falan falandan rivayet ettiği şeklindeki isnatlara denir .Bunun mürsel olduğu söylendiği gibi müdelles olmaması ve ravilerin biri biriyle karşılaşmaları mümkün olması şartıyla muttasıl olduğu da söylenmiştir.
İki ravinin karşılaşmış olmalarının, uzunca görüşmelerinin biri ötekinden rivayet ettiğinin bilinmesinin şart koşulması ihtilaflıdır. Hadisçilerden bazıları bunların hiç birini şart koşmamıştır. Bu, Müslim b. el-Haccac' ın görüşü olup burada icma olduğunu iddia etmiştir. Bazı hadisçiler de yalnız karşılaşmayı şart koşmuşlar dır. Bu sözü Buharî, İbn Medînî ve Muhakkikîn söylemişlerdir. Bir kısım hadisçiler de uzunca sohbet etmelerini, bazıları da birinin ötekinden rivayet ettiğinin bilinmesini şart koşmuşlardır.
12 - Tedlis : Tedlis iki kısımdır:
1 - İsnaddaki tedlis : Bir ravinin aynı asırda yaşadığı bir kişiden işitmediği bir hadisi işitmiş gibi rivayet etmesidir. Falan şöyle dedi veya falandan şöyle rivayet etti gibi ifadeler kullanır. Bazen şeyhini değil de hadisi güzelleştirmek amacıyla zayıf veya küçük olduğu için başka bir raviyi düşürür, bu da tedlistir.
2 - Şeyhlerdeki tedlis: Ravinin şeyhine bilinmeyen bir isim veya künye yahut nesep, veya bir sıfat vermesidir. Şeyhine bilinmeyen bir isim vermek cidden çirkindir. Bu şekilde tanınan bir ravi cerh edilmiş olur. Rivayeti de kabul edilmez. Şeyhine bilinmeyen bir lakap takmak birinciden daha az çirkindir. Bunu ravi bildiği tariki kuvvetlendirmek için yapar.
13 - Şaz hadis:
Sika bir ravinin, öteki sika ravilere muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. Yoksa başkasının rivayet etmediği hadisi rivayet etmesi değildir. Bu tarif, Şafii ve Hicaz alimlerinden bir' topluluk tarafından yapılmıştır.
Halîlî derki: Hadis hafızlarının tarifleri şöyledir . Şaz hadis .sadece bir isnadı olan hadistir. Bu hadisi sika veya sika olmayan bir ravi yalnız başına rivayet etmiş olabilir. "Sika" olmayan ravinin rivayet ettiği hadis kabul edilmez. "Sika" ravinin rivayet ettiği şaz hadiste de tavakkuf edilir. Delil olarak gösterilmez.
14 - Münker hadisin bilinmesi:
Hafız Berdîci der ki: Münker hadis, metni ravilerinden başka biri tarafından bilinmeyen ferd hadistir.
15 - İtibar, Mutâbîat ve Şevahid :
Mesela Hammad Eyyûb 'dan Eyyûb İbn Sîrîn 'den, îbn Şirin Ebu Hüreyre 'den, Ebu Hüreyre Hz. Peygamber (s.a.v.) 'den, şeklinde rivayet edilen hadisin mutabii yoksa buna itibar denir.
Mutabaat ise, Eyyûb 'dan Hammad' ın dışında bir ravinin rivayet etmesidir. Buna Mutâbaat-ı tam denir. Veya İbn Sîrîn 'den Eyyûb 'dan başkasının veya Ebu Hüreyre 'den İbn Sîrîn' den başka bir ravinin veya Hz. Peygamber (s.a.v.) 'den Ebu Hüreyre 'den başka bir ravinin daha rivayet etmesidir. Şahid ise, aynı manada başka bir hadisin rivayet edilmesidir.
16 - Sika ravilerin ziyadeleri ve hükmü:
Cumhura göre bu ziyadeler genellikle kabul edilir. Şayet noksan olarak rivayet edenin dışında başka ravi de bu ziyadeyi yapmışsa kabul edilir. Bir defa hadisi noksan olarak rivayet eden ravinin yaptığı ziyadeler kabul edilmez de denilmiştir.
17 - Ferd hadisler Ferd hadisler iki kısımdır:
a) Bütün ravileri tek olan hadis.
b) Bir cihete nisbetle ferd. Mesela, Mekke 'liler veya falanca bunu tek başına rivayet etti gibi.
18 - Muallel hadis :
İllet, bir hadisde, zahirde görünmeyen ancak derin bilgiye sahip ehil kişilerin anlayabileceği hadisin sıhhatine zarar veren kapalı bir sebebin bulunmasıdır. Böyle hadislere muallel denir.
19 - Muzdarib hadis:
Birbirine yakın, muhtelif şekillerde münferit olarak rivayet edilen hadistir.
20 - Müdrec hadis:
Müdrec hadis üç kısma ayrılır :
1 - Ravi, Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in sözünden sonra kendinin veya başkasının sözünü zikreder. Ondan sonra ona bitişik olarak hadisin kalan bölümünü rivayet eder. Böylelikle bu ilaveler hadise dahil zannedilir.
2 - Bir ravi iki senetle iki metne sahip olup bu iki metni senetlerden biriyle rivayet etmesidir. 3 - Ravi' nin, isnadında veya metninde ihtilaf eden bir cemaatten duyduğu bir hadisi onlardan ittifakla rivayet etmesidir. Böyle rivayetlerde bulunmak haramdır.
21 - Mevzu hadis:
Yalan söyleyerek uydurulan hadistir. Zayıf hadisten daha aşağıdır. Çünkü zayıf hadisin sahih olması ihtimali vardır. Mevzu hadis de böyle bir ihtimal mevcut değildir.
Bile bile uydurulmuş hadisi rivayet etmek, manası ne olursa olsun, haramdır. Ancak mevzu olduğunu belirtmek için rivayet edilebilir. Bir hadisin mevzu olduğu, uyduranın itirafı ile veya ikrar anlamına gelen bir şeyle ve hadisin mana ve lafzında bir bozukluk (rekaket) olmasıyla anlaşılır.
22 - Maklub hadis:
Kalb, raviyi değiştirmektir. Mesela Salim 'den rivayet edilen meşhur bir hadisi ra' beti artırmak için Rafi 'den rivayet etmek gibi. Böyle hadislere maklub hadis denir.
23 - Bir ravinin rivayetinin kabul edilebilmesi için " adl " ve " zabt " sıfatlarını haiz olması gerekir.
Bu sıfatlara sahip olmak Müslüman, âkil, baliğ, fısk sebeplerinden uzak, mürüvveti tam, uyanık, ezberinden rivayet ediyorsa hafız, kitaptan rivayet ederse zaptını yapmış, mana rivayet ederse onu ne şekilde ifade edeceği bilgisine sahip olmakla olur.
Bid' atıyle küfre giren kişinin rivayet ettiği hadis alınmaz. Hadis rivayet etmesine mukabil ücret alan bir ravinin rivayeti İmam Ahmed, İshak ve Ebu Hatim 'e göre kabul edilmez. Hadis dinlemek ve dinletmek de gaflet etmekle tanınan kişilerin de rivayeti kabul edilmez. Bir ravinin adil olduğu, sika, mutkin sebt, hüccet, adi, hafız, sadık veya mahalkihu's-Sıdk gibi lafızlarla ifade edilir.
Bir hadis sahihtir denildiği zaman onun maktu olmadığı, yani senedinin muttasıl olduğu anlaşılır. Sahih değil denilince de senedi sahih değildir, manası anlaşılır. Muhtar olan, hiçbir isnad hakkında genel olarak "bu en sahih isnaddır" diye kesin konuşulamaz, denilmiştir.
Diğer taraftan en sahih isnad, Zuhri 'nin Salim 'den, Salim' in babasından yaptığı rivayettir. denilmiştir, İbn Sîrîn Ubeyde 'den Ubeyde Ali' den, şeklindeki senedinde en sahih sened olduğu söylenmiştir. A'meş, İbrahim' den O Alkame' den, Alkame İbn Mes'ud 'dan veya Ali, Hasan 'dan Hasan da babasından, babası Ali 'den veya Malik, Nafi 'den Nafi, îbn Ömer 'den diye yapılan isnadların da en sahih isnad oldukları söylenmiştir. Son isnada dayanarak Şafii, Malik 'den; Malik, Nafi 'den; Nafî', İbn Ömer 'den (r.a.) şeklindeki isnad da en sahih isnad olarak gösterilmiştir.
Sahih Kitaplar:
İlk tasnif edilen sahih kitap Sahih-i Buharı sonra Müslim'dir. Bu iki kitap Kur'an-ı Kerim' den sonra en sahih kitaplardır. Bu iki kitabın en sahih ve faydalı olanı Buharı 'dir. Müslim 'in, hadisin senetlerini bir yerde toplamakla diğerleri arasında özel bir yeri vardır. Sünen-i Ebû Davud, Tirmizî ve Nesâi de dahil bu beş kitap usûl bakımından birdir. Aralarında çok az fark vardır.
Buhari' de mükerrerler dahil yedi bin iki yüz yetmiş beş hadis vardır. Mükerrerleri çıkarsak dört bin hadis olur. Mükerrerler dışında Müslim 'de de dört bin hadis vardır. Öteki sahih hadisler Ebu Davud, Tirmizî, Nesâi, İbn Hüzeyme, Darekutni. Hâkim, Beyhakî ve diğer itimat edilir sünenlerden sahih olduğu beyan edilen hadislerdir.
Buharı ve Müslim 'den hadis rivayet eden kitaplar, lafızların uymasına önem vermemişlerdir. Bu kitaplarda lafız ve manada ayrılıklar vardır. "Buhari ve Müslim rivayet etti" diyen Beyhaki, Bagavi ve benzerlerinin kitaplarına aldıkları hadisler böyledir. Bir kısmında mana değişikliği vardır.
Sahih Hadislerin Kısımları
En sahih hadisler: Buhari ve Müslim' in ittifak ettiği hadislerdir. Bundan sonra sırası ile Buhari 'nin yalnız başına rivayet ettiği hadisler, Müslim' in tek başına rivayet ettiği hadisler, Buhari ve Müslim rivayet etmedikleri halde şartlarına uyan hadisler, yalnız Buhari ' nin şartına uyan hadisler, yalnız Müslim' in şartına uyan hadisler, bunlar dışındaki kişilerce sahih kabul edilen hadislerdir. Hadisçiler "sahih, müttefekun aleyh veya müttefekun âlâ sıhhatihî" dedikleri zaman Buhari ve Müslim'in ittifak ettikleri hadisleri kastederler.
2 - Hasen hadis:
Hattabî der ki: Tahric edeni belli, ricali şöhret kazanan haberlerdir. Genel olarak hadisler bu şekildedir. Ekseri alimler bunu kabul ederler. Bütün fakihler bu hadisi kullanır. "Bu hadis, hasen, sahihtir" denildiği zaman hadisin iki senedi olduğunu, biri sahih, diğeri hasen olmasını gerektirdiğini anlamak lazımdır.
3 - Zayıf hadis:
Sahih veya hasen hadisin sıfatını bir arada bulundurmayan hadislerdir. Bunlara mevzu veya şaz da denilmiştir.
4 - Müsned hadis:
Hatîb el - Bağdadî der ki:Senedi başından sonuna kadar muttasıl olan hadistir. Ekseriya bu ifade Resulullah (s.a.v.)'dan gelen hadislerde kullanılır. Başka hadislerde kullanılmaz.
5 - Muttasıl hadis:
Buna mevsûl hadis de denir. Senedi muttasıl olan hadisedir. Merfû veya birine mevkuf olabilir.
6 - Merfû hadis:
Özellikle Hz. Peygamber (s.a.v.)'e nisbet edilen hadistir. Mutlak olarak söylendiği zaman başkası anlaşılmaz. Muttasıl veya münkatı olabilir.
7 - Mevkuf hadis:
Sahabeden rivayet edilen söz, fiil ve benzeri şeylerdir. Muttasıl veya münkatı' olabilir, Mukayyed olarak sahabe dışındaki küslerde de kullanılır. Mesela "falan onu falancaya mevkuf yaptı" denilir.
8 - Maktu' hadis:
Senedi Tabiine dayanan ve onların söz. fiil ve takrirleriyle ilgili hadislerdir. Şafiî, sonra da Taberani bu sözü münkatı' anlamında kullanmışlardır.
9 - Mürsel hadis:
Tâbiin' in Haz. Peygamber (s.a.v)' den rivayet ettikleri söz ve fiillerdir. Mürsel hadis, hadisçilerin çoğunluğuna, Şafiî' ye, fakihlerin ekserisine ve usûlcülere göre zayıf hadis sayılır. Bir grup alimle İmam Malik ve İmam Ebu Hanife mürsel hadisi sahih hadis kabul etmişlerdir. "Şahabı mürselinin sahih olduğuna hükme-dilmiştir- denildi.
10 - Münkatı' hadis:
Senedi muttasıl olmayan hadistir. Kopukluk ne şekilde olursa ol sun durum değişmez. Genellikle Tâbii'den aşağıda olan ravilerin sahabeden yaptıkları rivayetlere kullanılır. Mesela Malik 'in (Nafî' i atlayarak) İbn Ömer 'den rivayeti gibi, Münkatı hadis şöyle de tarif edilmiştir: Tâbii' den önce isnadında bir ravisi düşen veya müphem bir ravi zikredilen hadistir.
11 - Mu'dal hadis:
Senedinden iki ve daha fazla ravi düşen hadistir. Buna münkatı hadis de denir. Fakihler mürsel hadis derler. Şöyle de tarif edilmiştir. Ravinin "bana ulaştı" diyerek ifade ettiği hadistir. Mesela, Malik der ki: Bana Ebu Hüreyre 'den ulaştığına göre Resulullah (s.a.v.) "Yedirip giydirilmesi kölenin hakkıdır" buyurdu. İşte bu hadis mu' daldır.
Mu'an'an isnat diye, falan falandan rivayet ettiği şeklindeki isnatlara denir .Bunun mürsel olduğu söylendiği gibi müdelles olmaması ve ravilerin biri biriyle karşılaşmaları mümkün olması şartıyla muttasıl olduğu da söylenmiştir.
İki ravinin karşılaşmış olmalarının, uzunca görüşmelerinin biri ötekinden rivayet ettiğinin bilinmesinin şart koşulması ihtilaflıdır. Hadisçilerden bazıları bunların hiç birini şart koşmamıştır. Bu, Müslim b. el-Haccac' ın görüşü olup burada icma olduğunu iddia etmiştir. Bazı hadisçiler de yalnız karşılaşmayı şart koşmuşlar dır. Bu sözü Buharî, İbn Medînî ve Muhakkikîn söylemişlerdir. Bir kısım hadisçiler de uzunca sohbet etmelerini, bazıları da birinin ötekinden rivayet ettiğinin bilinmesini şart koşmuşlardır.
12 - Tedlis : Tedlis iki kısımdır:
1 - İsnaddaki tedlis : Bir ravinin aynı asırda yaşadığı bir kişiden işitmediği bir hadisi işitmiş gibi rivayet etmesidir. Falan şöyle dedi veya falandan şöyle rivayet etti gibi ifadeler kullanır. Bazen şeyhini değil de hadisi güzelleştirmek amacıyla zayıf veya küçük olduğu için başka bir raviyi düşürür, bu da tedlistir.
2 - Şeyhlerdeki tedlis: Ravinin şeyhine bilinmeyen bir isim veya künye yahut nesep, veya bir sıfat vermesidir. Şeyhine bilinmeyen bir isim vermek cidden çirkindir. Bu şekilde tanınan bir ravi cerh edilmiş olur. Rivayeti de kabul edilmez. Şeyhine bilinmeyen bir lakap takmak birinciden daha az çirkindir. Bunu ravi bildiği tariki kuvvetlendirmek için yapar.
13 - Şaz hadis:
Sika bir ravinin, öteki sika ravilere muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. Yoksa başkasının rivayet etmediği hadisi rivayet etmesi değildir. Bu tarif, Şafii ve Hicaz alimlerinden bir' topluluk tarafından yapılmıştır.
Halîlî derki: Hadis hafızlarının tarifleri şöyledir . Şaz hadis .sadece bir isnadı olan hadistir. Bu hadisi sika veya sika olmayan bir ravi yalnız başına rivayet etmiş olabilir. "Sika" olmayan ravinin rivayet ettiği hadis kabul edilmez. "Sika" ravinin rivayet ettiği şaz hadiste de tavakkuf edilir. Delil olarak gösterilmez.
14 - Münker hadisin bilinmesi:
Hafız Berdîci der ki: Münker hadis, metni ravilerinden başka biri tarafından bilinmeyen ferd hadistir.
15 - İtibar, Mutâbîat ve Şevahid :
Mesela Hammad Eyyûb 'dan Eyyûb İbn Sîrîn 'den, îbn Şirin Ebu Hüreyre 'den, Ebu Hüreyre Hz. Peygamber (s.a.v.) 'den, şeklinde rivayet edilen hadisin mutabii yoksa buna itibar denir.
Mutabaat ise, Eyyûb 'dan Hammad' ın dışında bir ravinin rivayet etmesidir. Buna Mutâbaat-ı tam denir. Veya İbn Sîrîn 'den Eyyûb 'dan başkasının veya Ebu Hüreyre 'den İbn Sîrîn' den başka bir ravinin veya Hz. Peygamber (s.a.v.) 'den Ebu Hüreyre 'den başka bir ravinin daha rivayet etmesidir. Şahid ise, aynı manada başka bir hadisin rivayet edilmesidir.
16 - Sika ravilerin ziyadeleri ve hükmü:
Cumhura göre bu ziyadeler genellikle kabul edilir. Şayet noksan olarak rivayet edenin dışında başka ravi de bu ziyadeyi yapmışsa kabul edilir. Bir defa hadisi noksan olarak rivayet eden ravinin yaptığı ziyadeler kabul edilmez de denilmiştir.
17 - Ferd hadisler Ferd hadisler iki kısımdır:
a) Bütün ravileri tek olan hadis.
b) Bir cihete nisbetle ferd. Mesela, Mekke 'liler veya falanca bunu tek başına rivayet etti gibi.
18 - Muallel hadis :
İllet, bir hadisde, zahirde görünmeyen ancak derin bilgiye sahip ehil kişilerin anlayabileceği hadisin sıhhatine zarar veren kapalı bir sebebin bulunmasıdır. Böyle hadislere muallel denir.
19 - Muzdarib hadis:
Birbirine yakın, muhtelif şekillerde münferit olarak rivayet edilen hadistir.
20 - Müdrec hadis:
Müdrec hadis üç kısma ayrılır :
1 - Ravi, Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in sözünden sonra kendinin veya başkasının sözünü zikreder. Ondan sonra ona bitişik olarak hadisin kalan bölümünü rivayet eder. Böylelikle bu ilaveler hadise dahil zannedilir.
2 - Bir ravi iki senetle iki metne sahip olup bu iki metni senetlerden biriyle rivayet etmesidir. 3 - Ravi' nin, isnadında veya metninde ihtilaf eden bir cemaatten duyduğu bir hadisi onlardan ittifakla rivayet etmesidir. Böyle rivayetlerde bulunmak haramdır.
21 - Mevzu hadis:
Yalan söyleyerek uydurulan hadistir. Zayıf hadisten daha aşağıdır. Çünkü zayıf hadisin sahih olması ihtimali vardır. Mevzu hadis de böyle bir ihtimal mevcut değildir.
Bile bile uydurulmuş hadisi rivayet etmek, manası ne olursa olsun, haramdır. Ancak mevzu olduğunu belirtmek için rivayet edilebilir. Bir hadisin mevzu olduğu, uyduranın itirafı ile veya ikrar anlamına gelen bir şeyle ve hadisin mana ve lafzında bir bozukluk (rekaket) olmasıyla anlaşılır.
22 - Maklub hadis:
Kalb, raviyi değiştirmektir. Mesela Salim 'den rivayet edilen meşhur bir hadisi ra' beti artırmak için Rafi 'den rivayet etmek gibi. Böyle hadislere maklub hadis denir.
23 - Bir ravinin rivayetinin kabul edilebilmesi için " adl " ve " zabt " sıfatlarını haiz olması gerekir.
Bu sıfatlara sahip olmak Müslüman, âkil, baliğ, fısk sebeplerinden uzak, mürüvveti tam, uyanık, ezberinden rivayet ediyorsa hafız, kitaptan rivayet ederse zaptını yapmış, mana rivayet ederse onu ne şekilde ifade edeceği bilgisine sahip olmakla olur.
Bid' atıyle küfre giren kişinin rivayet ettiği hadis alınmaz. Hadis rivayet etmesine mukabil ücret alan bir ravinin rivayeti İmam Ahmed, İshak ve Ebu Hatim 'e göre kabul edilmez. Hadis dinlemek ve dinletmek de gaflet etmekle tanınan kişilerin de rivayeti kabul edilmez. Bir ravinin adil olduğu, sika, mutkin sebt, hüccet, adi, hafız, sadık veya mahalkihu's-Sıdk gibi lafızlarla ifade edilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder