DİLİ KORUMAK VE SUSMANIN FAZİLETİ

ﺑﺴــﻢ ﺍﷲ ﺍﻟﺮﲪﻦ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ 

1--­ Süfyan Bin Abdullah Bin Rebia Radıyallahu anh'den; “ Dedim ki; “Ey Allah’ın Rasulü! Bana senden sonra kimseye sormayacağım, İslam’ın emirlerinden bir şey haber ver!” Buyurdu ki;

“Allah’a iman ettim de ve sonra dosdoğru ol” Dedim ki; “En çok neyi sakınayım?” Bunun üzerine eliyle dilini işaret etti.22



2--­ Ukbe Bin Amir Radıyallahu anh’den; “Dedim ki “Ey Allah’ın Rasulü! Kurtuluşu nasıl elde ederiz?”

“Diline sahip ol, evin sana geniş gelsin (evinde otur) ve bir de hataların için ağla buyurdu”23

3­-- Sehl Bin Sad es­Saidî Radıyallahu anh’den; Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki;

“Kim bana iki dudağı arasındakini ve iki bacağı arasındakini (onları günaha bulaştırmayacağını) garanti ederse, bende ona cennete gireceğine kefil olurum ”24

(Bu hadisin manası şudur; “Kim dilinin hakkını konuşulması gereken yerde konuşmakla, gerekmeyen yerde susmakla eda ederse ve fercini helal ilişkide kullanıp, haram olan zinadan korursa, bu şekilde de onun hakkını eda ederse, cennete girer”25

Bu izaha şunları da ekleyebiliriz;
Dilin hakkını eda etmek, dili kelime­i şehadet, Allah’ı zikir, Kuran okuma, iyiliği emretme, kötülüğe mani olma, söylenmesi gereken yerde hakkı söyleme, şahitlikte bulunma, nasihat etme, ilim müzakeresinde bulunma, kardeşine selam verme, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e salat okuma hac’da telbiye getirme gibi yerlere kullanmak, yalan, gıybet, edepsiz sözler, şarkı söylemek, batıl konuşmak gibi lüzumsuz yerlerde de susmaktır. Ayrıca ağzı korumaya haram yemekten sakınmak da dâhildir.

Fercin hakkını eda etmek; erkeğin yabancı kadına bakması, kadının yabancı erkeğe bakması, gazete veya televizyondaki müstehcen görüntülere bakmak, şehveti harekete getirici müzik dinlemek ve istimna’dan kendini muhafaza etmektir. Zira bu gibi şeyler fercin şehvetine sebep olan şeylerdir.)

4­ --Ebu Hureyre Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e insanların cennete en çok hangi sebep ile girdikleri soruldu” Buyurdu ki;

“Allah’tan korkmak ve güzel ahlak” ve insanların en çok hangi sebeple cehenneme gireceği soruldu. Buyurdu ki; “İki boşluktur; ağız ve ferc” 26

5­ --Esved Bin Asram el­Muharibi Radıyallahu anh’den; “Dedim ki bana tavsiyede bulun ey Allah’ın Rasulü!” Buyurdu ki;

“Eline sahip ol” Dedim ki;

“Elime sahip olamazsam?" Buyurdu ki; “Diline sahip olamaz mısın?”

“Dilime de sahip olamazsam?" Dedim. Buyurdu ki;

“Elini ancak hayır için genişlet (hayır yolunda cömert ol), dilinle de sadece iyi şeyler söyle”27

6­-- Muaz Bin Cebel Radıyallahu anh’den; “Dedim ki Ey Allah’ın Rasulü! Söylediğimiz şeylerden mesul tutulacak mıyız?” Buyurdu ki; 

“Anan seni düşüreydi ey Muaz! İnsanlar cehenneme burunları üzere ancak dillerinden çıkanlar sebebi ile yuvarlanmıyorlar mı?28

7--­ Süfyan Bin Abdullah es­Sekafi Radıyallahu anh'den; “Dedim ki;

“Ey Allah’ın Rasulü!, bana (İslam’ın emirlerinden) tutunacağım bir şey söyle!” Buyurdu ki;

“Allah’a iman ettim de ve sonra dosdoğru ol” Dedim ki;

“Ey Allah'ın Rasulü! Benim hakkında en çok korktuğun şey nedir?" Bunun üzerine eliyle dilini tuttu ve; "bu" dedi.29

8--­ Muaz r.a.'den; "Dedim ki; "Ey Allah'ın Rasulü! En faziletli amel hangisidir?" bunun üzerine Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem dilini çıkardı ve parmağını üzerine koydu."30

9-- ­Enes Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Kulun kalbi dosdoğru olmadıkça imanı dosdoğru olmaz. Dili dosdoğru olmadıkça, kalbi dosdoğru olmaz. Kişi, komşusu kendisinin kötülüğünden emin olmadıkça cennete giremez.”31

10­-- Abdullah Bin Amr Radıyallahu anhuma’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Susan kurtulur”32

11--­ Ebu Said el­Hudri Radıyallahu anh, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu rivayet ediyor; 

“Ademoğlu sabahladığı zaman, bütün organları dile isyan ederek derler ki;

“Bizlerin hakkımızda Allah’tan kork! Şüphesiz sen doğru olursan bizler de doğru oluruz ve sen eğri olursan bizler de eğri oluruz.”33

12­-- Zeyd Bin Eslem Radıyallahu anh’den; “Ömer Bin el­Hattab Radıyallahu anh, Ebu Bekr Radıyallahu anh’a uğradığında onu dilini uzatmış halde gördü. Dedi ki;

“Ne yapıyorsun ey Allah Rasulünün halifesi?” Dedi ki; “İşte bu beni ne hallere soktu. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Vücutta dilin hiddetinden dolayı Allah’a şikâyetçi olmayan bir organ yoktur.”34


13--­ Muhammed bin Yezid Bin Huneys şöyle demiştir; “Ziyaret etmek için Süfyan es­Sevri Radıyallahu anh’ın yanına girdiğimizde, Said Bin Hassan da içeri girdi. Süfyan ona dedi ki;

“Bana Ümmü Salih ­ Safiye Binti Şeybe’den, ­ O da Ümmü Habibe Radıyallahu anha’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu haber vermiştir;

“Ademoğlunun, iyiliği emretmesi, kötülükten sakındırması ve Allah’ı zikretmesi dışında her sözü kendi aleyhinedir” Bunun üzerine bir adam;

“Bu ne kadar ağır bir söz!”dedi. Süfyan dedi ki; “Bunun neresi ağır? Allah Teala; “O gün, Rahman’ın izin verdiğinin ve sözünden hoşlandığının dışındakilere şefaat fayda vermez”(Nebe; 38) buyurmuyor mu? Başka bir ayette;

“Onların fısıldaşmalarının birçoğunda hayır yoktur. Ancak bir sadaka, yahut bir iyilik veya insanların arasını düzeltmek isteyen müstesna” (Nisa; 114)

Yine şöyle buyurmuyor mu; “Allah’ın katında O’nun izin verdiği dışında, şefaat da fayda vermeyecektir…”(Sebe; 23)”35


14--­ Salim Bin Ebil Ca’d Radıyallahu anh’den; “İsa Aleyhis selam dedi ki;

“Hatalarına ağlayana, dilini koruyana ve evini geniş tutana ne mutlu!”36

(Evi geniş tutmak; zaruret olmadıkça evden çıkmamak demektir. Allahu a’lem.)

15--­ Abdullah Bin Mes’ud Radıyallahu anh dedi ki; “Kendisinden başka İlah olmayan zata yemin olsun ki, yeryüzünde dilden daha uzun süre hapsedilmeye layık bir şey yoktur.”37 

16­ --Şakik Bin Seleme’ den; “Abdullah Bin Mes’ud Radıyallahu anh Safa’da telbiye getiriyor, bir yandan da şöyle diyordu; 

“Ey dil! Ya hayır konuş kazançlı çık veya pişman olmadan önce (susup) dinle ve selamette ol.” Dediler ki;

“Ey Abdurrahman’ın babası! Bu senin söylediğin bir şey mi, yoksa işittiğin bir söz mü?” Dedi ki;

“Hayır! Bilakis Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken işittim;

“Âdemoğlunun en çok hatası dilinden kaynaklanır.”38

17­-- Zeyd Bin Eslem, babasından naklediyor;

“Ebu Bekr es­Sıddık Radıyallahu anh dilini tuttu ve dedi ki; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Allah kimi iki dudağı ve iki bacağı arasındakilerin şerrinden koruduysa, o cennete girmiştir.”39

18­-- İbni Ömer Radıyallahu anhuma’dan; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;


“Kim dilini (insanların malından ve namusundan) men ederse, Allah Azze ve Celle onun ayıplarını örter. Kim kızgınlığına hâkim olursa, Allah Azze ve Celle onu azabından korur. Kim de Allah’a mazeretini arz ederse, Allah Azze ve Celle özrünü kabul eder.”40

19­-- Muaz Bin Cebel r.a. dedi ki; “Ey Allah’ın Rasulü ! Bana tavsiyede bulun” Buyurdu ki;

“Allah’a O’nu görür gibi ibadette bulun. Kendini ölülerden say. Dilersen sana, kendisiyle bunlara sahip olabileceğin şeyi göstereyim.” Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, eliyle dilini gösterdi ve buyurdu ki; “İşte budur.”41

20--­ İbni Mesud radıyallahu anh’den; “Uzun süre hapsedilmeye dilden daha layık bir şey yoktur.”42

21--­ Abdullah Bin Amr Radıyallahu anhuma dedi ki;

“Bir delil üzere olmadığın şeyi bırak, seni ilgilendirmeyen şey hakkında konuşma, gümüşünü (paranı) koruduğun gibi dilini muhafaza et.”43


22­-- Abdullah Bin Amr Radıyallahu anhuma‘dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururken işittim;

“Müslim; Müslümanların elinden ve dilinden selamette olduğu kimsedir. Muhacir; Rabbinin hoşlanmadığı şeylerden uzaklaşan kimsedir.”44

23­ --Ebu Said el­Hudri Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Kim helal kazanır, sünnet ile amel eder ve insanları kendisinin kötülüklerinden güvende kılarsa, cennete girer.”45

24­-- Sufyan Bin Suleym Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Dikkat edin! İbadetlerin en kolayını ve bedene en hafif gelenini haber vereyim mi? Susmak ve güzel ahlaktır.”46


25­-- Enes Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Mü’min insanların kendisinden güvende olduğu kimsedir. Müslim; Müslümanların elinden ve dilinden selamette kaldığı kimsedir. Muhacir; kötülüklerden uzaklaşan kimsedir. Nefsimi elinde tutan Zat’a yemin ederim ki, kul, komşularını kötülüklerinden güvende kılmadıkça cennet’e girmez.”47


26­-- Cabir Radıyallahu anh’den; “Bir adam Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’e “Hangi İslam en faziletlidir?” diye sordu. Buyurdu ki; “Müslümanları, elinden ve dilinden selamette kılanınki.”48 

(Bu hadiste soran kimsenin murad ettiği; “İslam’ın en faziletli tarifi hangisidir” şeklindedir. Nitekim Müslim’in rivayetinde;

“Müslümanların hangisi daha faziletlidir?” diye sorulduğu varid olmuştur. Yani en faziletli haslet sorulmaktadır. Yine bu hadiste “İman artar ve eksilir” diyen kimse için bir delil mevcuttur. Böylece Müslümanların İslam’a bağlı sıfatlarından bazılarıyla birinin diğerine göre daha faziletli olabileceği sabit olmaktadır.”49)

27--­ Bekr Bin Maiz, Er­Rabi Bin Haysem’den naklediyor;

“Ey Bekr Bin Maiz! Sana üzerine vazife olan şeyi söylemen dışında dili muhafaza etmeni tavsiye ederim.”50

28--­ Vehb Bin Münebbih Radıyallahu anh’den “Şu Davud Aleyhis selam ailesinin hikmetlerindendir;

“Akıl sahibi kimseye; zamanı(nın insanlarını) tanıması, dili koruması ve işine yönelmesi bir vazifedir.”51

29--­ Ebu Hayyan et­Teymi Radıyallahu anh’den; “Denilirdi ki; “ Kişinin dilini, ayak bastığı yerden daha fazla koruması gerekir.”52 

30--­ Hammad Bin Zeyd dedi ki; “Bana ulaştı ki; “Muhammed Bin Vasi Radıyallahu anh bir meclisteyken, bir adam konuşmasını uzattı. Bunun üzerine Muhammed Bin Vasi Radıyallahu anh dedi ki;

“Biriniz kendini ilgilendirmeyen hususlarda sussa arınmış ve korunmuş olurdu.53”

31--­ Hasen el­Basri Radıyallahu anh dedi ki; “Dilini korumayan dininde akıl sahibi değildir.”54

32--­ el­Evzai Radıyallahu anh’den; “Ömer Bin Abdülaziz Radıyallahu anh bize bir mektup yazmıştı. Mekhul ile benden başkası onu ezberlemedi; Mektup da şöyle yazıyordu;

“Bundan sonra; Kim ölümü hatırlamayı çoğaltırsa dünyadan çok az bir şeye razı olur. Kim konuştuğu şeyleri amelinden sayarsa (bunu bilirse), kendisine faydası olmayan konuşmasını azaltır.55

33--­ Vüheyb Bin el­Verd Radıyallahu anh dedi ki; “Şöyle denilirdi;

“Hikmet on parçadır. Dokuzu susmakta onuncusu insanlardan uzaklaşıp uzlete çekilmektedir.”56

 34--­ Abdullah İbnül Mübarek Radıyallahu anh dedi ki; “Bazıları uzleti şöyle açıkladılar; İnsanlarla birlikte bulunup, onlar Allah’ı zikretmeye dalınca onlara katılmak ve onlar Allah’ın zikri dışında şeylere dalınca susmaktır.”57

35--­ Vehb Bin el­Verd Radıyallahu anh dedi ki; “Uzleti dilde (susmakta) buldum.”58

36--­ Süfyan Radıyallahu anh’den; “Geçmişteki bazı insanlar şöyle derlerdi;

“Şüphesiz dilim bir kurttur. Eğer onu serbest bırakırsam beni yemesinden korkarım.”59

37--­ Ebu Hureyre Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Kim Allah’a ve ahiret gününe iman ediyorsa, ya hayır konuşsun, yada sussun.”60

38­-- el ­Hasen Radıyallahu anh’den; “Bize Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurduğu anlatıldı;

“Konuşup ta sevap kazanan, veya susup ta selamette olan kula Allah Rahmet eylesin.”61

39--­ Rakab el­Mısrî Radıyallahu anh’den; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; 

“Malının fazlasını infak edene ve sözün fazlasından kendisini tutana ne mutlu!”62

40­-- Abdulaziz Bin Ebi Ravvad Radıyallahu anh’den; “Birisi Selman Radıyallahu anh’e;

“Bana tavsiyede bulun” dedi. O da dedi ki; “Konuşma” Adam;

“Kişi konuşmadan nasıl sabreder?” dedi Selman Radıyallahu anh; “Eğer konuşmadan sabredemiyorsan, ya hayır konuş, ya sus” dedi.63


41--­ İsmail Bin Müslim’den; “İbni Abbas Radıyallahu anhuma dedi ki;

“Ey dil! Hayır konuşup kazançlı çık veya sus, şerden selamette ol.”64

42--­ Sufyan Bin Uyeyne Radıyallahu anh’den; “İsa Bin Meryem Aleyhimes selam’a dediler ki;

“Bize, bizi cennete sokacak ameli göster” dedi ki; “Asla konuşmayın” dediler ki

“Buna güç yetiremeyiz” Dedi ki; “Ancak hayır konuşun”65

43--­ El­Evzai Radıyallahu anh’den; “Süleyman Bin Davud Aleyhis selam dedi ki; “Söz gümüş ise susmak altındır.”66

44­--   Cafer Bin Süleyman’dan; “Malik Bin Dinar Radıyallahu anh dedi ki;

“Amel defterlerini yazmakla insanlar görevli kılınsaydı, mutlaka konuşmayı azaltırlardı.”67

45­-- Muhammed Bin en­Nadr el­Harisî dedi ki; “Çok konuşmak vakarı giderir derlerdi.”68

46­--    Halef Bin İsmail’den; “Hindistan’ın akıl sahiplerinden biri bana dedi ki;

“Çok konuşmak insanlar arasındaki sevgiyi (diğer nüshaya göre; kişinin mürüvvetini) giderir.”69

47--­ Muhammed Bin Abdül Vehhab es­Sukkeri’den;

“Susmak kişiye şu iki hasleti bir arada toplamayı sağlar; dininde selamet ve arkadaşını anlamak.”70

48--­ Muhammed Bin Kabisa’dan; Davud et­Taî r.a. bir gün Muhammed Bin Abdulaziz’e;

“Biliyor musun, dili korumak amellerin en zoru ve en faziletlisidir” dedi. Muhammed de;

“Evet, bizim halimiz nasıl olur?” dedi.71

 49­-- İmran Bin Yezid’den; Ali Bin Ebi Talib Radıyallahu anh dedi ki;

“Dil bedenin kıvamıdır. Dil dosdoğru olursa, organlar da dosdoğru olur. Dil doğru olmazsa diğer organlar da doğru olmaz.”72

50--­ Yunus Bin Ubeyd Radıyallahu anh’den; “İnsanlardan herhangi biri, diline ehemmiyet verirse diğer amellerinde de düzelme görülür.”73 

51­-- Ubeydullah Bin Muhammed et­Teymî’den; “el­ Ahnef Bin Kays’a;

“Konuşma yap” denildi. O da;

“Dilimin vartaya düşmesinden korkuyorum” dedi.74


52­-- Hasan el­Basri Radıyallahu anh’den; Bir gün Muaviye (bin Ebu Sufyan) Radıyallahu anhuma’nın huzurunda konuşuluyor ve mecliste bulunan el­Ahnef (bin Kays) Radıyallahu anh ise susuyordu. Muaviye’nin Radıyallahu anh adamları dediler ki;

“Ey Eba Bekr! Sen niçin konuşmuyorsun?” Ahnef dedi ki;

“Yalan konuşursam Allah’tan, doğru konuşursam sizden korkuyorum.”75


53­-- Adiy Bin Hatim Radıyallahu anh dedi ki;

“Kişinin bereketi ve hayırsızlığı iki dudağı arasında, yani dilindedir.”76


54­-- Ebu Bekr Bin Ayyaş Radıyallahu anh’den; “Dört ülkenin; Hint, Çin, Kisra ve Kaysar hükümdarları bir araya geldiler ve bir kelime üzerinde konuşmaya başladılar. Birisi dedi ki;

“Ben konuştuğuma pişman olurum fakat konuşmadığım şeye pişman olmam” diğeri;

“Ben bir şey söylediğimde o söz bana hükmedici olur, ben artık ana hükmedemem. Eğer konuşmazsam o söz benim hükmüm altında olur o bana hükmedemez” dedi. Üçüncüsü;

“Sözü kendinse döndüğü zaman zarar veren, dönmediği zaman faydası olmayan konuşmacıya hayret ederim.” dedi. Dördüncüsü de şöyle dedi;

“Konuşmadığım sözü reddetmek, bana konuştuğum sözü reddetmekten kolaydır.”77

55--­ Bera (Bin Azib) Radıyallahu anh; “Bir bedevi Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’e gelip dedi ki;

“Bana beni cennete sokacak ameli göster” buyurdu ki;

“Açı doyur, susuzlara su ver, iyiliği emret kötülüğe mani ol. Bunlara güç yetiremezsen hayırsız sözlerden dilini çek.”78

56­ --Ebu Zer Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “İnsanların kötülüklerinden vazgeç bu senin kendin için verdiğin bir sadakadır.”79

--------------------

--------------------

22 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.174, no:1) Müslim(1/65) Tirmizi(zühd 4/607) Ahmed(3/413) İbni Mace(3972) İbni Hibban(2543) Hakim(4/313) Hatib Tarihu Bağdat(2/370) sahihtir.

23­ İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.175, no:2) Tirmizi(zühd 4/605) Ahmed(5/259) Ahmed Zühd(s.15) İbnül Mubarek Kitabuz Zühd(s.43 no:134) Hennad Bin es­Seri Kitabuz Zühd(105) Mecmeuz Zevaid(10/299) Metalibul Aliye(3/190 no:3221) İsnadı “Hasen”dir.

24­ İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.176, no:3) Buhari(7/184) Tirmizi(4/606) Ahmed(5/333) Hakim(4/358) sahihtir. 

25 Fethul Bari(11/309) 

26 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.177, no:4) İbni Ebid Dünya Kitabul Vera(13) Buhari Edebül Müfred(s.130 no:294) Tirmizi(4/363) İbni Mace(4246) Ahmed(2/392) Ahmed Kitabuz Zühd(s.397) Hakim(4/324) İsnadı Hasendir. 

27 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.178, no:5) Taberani(8/273) Ebu Nuaym Ahbaru Isbehan(2/379) Heysemi Mecmeuz Zevaid(9/300) Taberani bunu hasen senedle rivayet etti.

28 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.179, no:6) Tirmizi (5/12 no:2613) İbni Mace(3972) Ahmed(5/231) Hennad es­Seriy Zühd(102­103) sahihtir. 

29 Kitabus Samt(7) Tirmizi(4/607) İbn Mace(3972) Ahmed(3/413) İbni Hibban(mevariduz zaman­2543) Hakim(4/313) sahih ligayrihi.

30 Kitabus Samt(8) Iraki el­Muğni(3/94) isnadında Şehr Bin Havşeb adlı meşhur zayıf ravi vardır. Fakat o yalan ile itham edilmiş değildir. Bu rivayet şahit getirmeye uygundur. 

31 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.182, no:9) Ahmed(3/198) Hennad Zühd(106) Iraki el­Muğni(3/94) Zübeydi İthaf(7/451) isnadı hasendir. Senedinde Ali Bin Mes’ade vardır. O saduktur, vehimleri vardır. (Takribut Tehzib 2/44) İbni Hibban; “Tek kaldığında huccet olmaz” İbni Main; “Basralılardan rivayetinde beis yok” dedi.(Tehzib 7/382)

32 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.183, no:10) Tirmizi (4/660)İbni Hacer Fethul Bari(11/309) Darimi(2/299) Ahmed(2/159, 177) İbnul Mubarek Zühd(s.130 no:385) İbni Vehb Cami(1/49) Münziri Tergib(4/9) Begavi Şerhus Sünne(14/318) Gazali İhya (3/93) Zübeydi İthaf(7/499) ravileri güvenilirdir. Merfu olarak ta rivayet edilmiştir. 

33 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(s.185,no:12) İbni Ebid Dünya Kitabul Vera(9) Tirmizi(4/606) Ahmed(3/95) Ahmed Zühd(s.195) Hennad Zühd(103) Zübeydi İthaf(7/451) Iraki el­Muğni(3/94) Mevkuf olarak hasendir. 

34 İbni Ebid Dünya Kitabus Samt(13) Ebu Yala Müsned(1/4) İbni Sünni Amelül Yevme vel­Leyle(7) İbni Ebid Dünya Kitabul Vera(465/2) Ebu Bekr Bin Nakur Fevaidul Hisan(133/1) Ebu Nuaym Ruvvat An Said Bin Mansur(209/1) Beyhaki Şuab(9/65) Heysemi Mecma(10/302) Münziri Tergib(3/534) Suyuti Camiul Kebir(1/1060) Zübeydi İthaf(7/452) Hasendir. 

35 İbni Ebid Dünya Samt(s.188, no:14) Tirmizi(62, 4/608) ibni Mace(2/1315) Ahmed Zühd(s.22) İsnadı Hasendir.

36 İbni Ebid Dünya Samt(s.189, no:15) İbnül Mübarek Zühd(s.40 no:124) Ahmed Zühd(s.55, 156) İbni Hibban Ravzatul Ukala(s.53) Hennad Zühd(105) Zübeydi İthaf(7/456) İsnadı sahihtir.

37 İbni Ebid Dünya Samt(s.190, no:16) İbnül Mubarek Zühd(s.129 no:184) Ahmed Zühd(s.162) Hennad Bin es­Seri Zühd(103) Mecmauz Zevaid(10/103) Ebu Nuaym Hilye(1/134) İbni Hibban Ravzatul Ukala(s.48) Ebu Ubeyd Kitabul Emsal(s.39 no:18) Askeri Cemheratul Emsal(1/22) Zemahşeri Mustaksa(2/324) İsnadı sahihtir.

38 Kitabus Samt(18) Hennad Zühd(104) Suyuti Hüsnüs Semt(s.2 no:32) İhya(3/100) Taberani(3/78) Ebuş Şeyh Ehadis(10/2) İbni Asakir(15/389) Elbani Sahiha(2/60) Tergib(4/8) Keşful Hafa(1/426) Zübeydi İthaf(7/469) Hasendir. 

39 Kitabus Samt(20) Tirmizi(4/606) Ahmed(5/362) Hakim(4/357) Mecmauz Zevaid(10/298) Metalibul Aliye(2/403) Zübeydi İthaf(7/450) hasendir.

40 Kitabus Samt(21) İbnül Mübarek Zühd(745) İhya(2/94) Zübeydi İthaf(7/4529) Hasendir 

41 Kitabus Samt(22) Benzerleri; Ahmed(2/343) Ebu Nuaym Hilye(6/115,8/202) Münziri Tergib(4/243) Suyuti Camiul Kebir(2/606) Gazali İhya(3/94) Zübeydi İthaf(7/453) Elbani Sahihul Cami(1/344)

42 Kitabus Samt(23) isnadı sahihtir. Tahrici daha önce geçti.

43 Kitabus Samt(24) İbnül Mübarek Zühd(s.29 no:89) Hennad Zühd(v.103) İbni Hibban Ravzatül Ukala(s.55) Ebu Nuaym Hilye(1/288) Zübeydi İthaf(7/457) ravileri güvenilirdir. 

44 Kitabus Samt(25) Buhari(1/8) Müslim(1/65) Ebu Davud(cihad 3/4) Darimi(2/300) Hennad Zühd(v.105) Zubeydi İthaf(7/456) sahih li gayrihi.

45 Kitabus Samt(26) Tirmizi(4/669) Hennad Zühd(v.106) Hakim(4/104) Tergib(1/74) İbnül Cevzi İlelül Mütenahiye(2/749) Hakim “sahih” demiş, Zehebi doğrulamıştır. Ancak ravilerden Ebu Bişr meçhuldür.

46 Hasendir. Kitabus Samt(27) Hennad Zühd(v.105) Suyuti Hüsnüs Semt(5) Dürrül Mensur(2/75) Gazali İhya(3/95) Zübeydi İthaf(7/453) Bu rivayetin ravileri güvenilir olup, Tabiinden olan Safvan Bin Suleym, sahabi ismi zikretmeden rivayet ettiği için mürseldir. Ancak Hennad Bin es­Seriy Zühd’de ve Ebuş Şeyh yine aynı eserinde Ebud Derda Radıyallahu anh’den merfuan rivayet etmiştir.

47 Kitabus Samt(28) Ahmed(3/154) Ahmed Zühd(s.394) Bezzar(Keşful estar; 1/19 no=21) Heysemi Mecmauz Zevaid(1/54) sahihtir.

48 Kitabus Samt(29) Buhari(1/9) Müslim(1/66) Tirmizi(4/661) Darimi(2/299) Hennad Zühd(v.106) sahihtir.

49 Bkz; İbni Hacer el­Askalani Fethul Bari(1/55) 

50 Kitabus Samt(30) İbni Vehb Cami(1/56) İbnül Mübarek Zühd(840) Ahmed Zühd(s.333) Zübeydi el­İthaf(7/457) Hasendir.

51 Kitabus Samt(31) İbni Ebid Dünya Kitabul Akl(s.15) İbnül Mübarek Zühd(s.105 no:313) Hennad Bin es Seriy(v.111) Gazali İhya(3/95) Zübeydi İthaf(7/456) isnadı hasendir. 

52 Kitabus Samt(32) Zübeydi İthaf(7/457) Ebu Ubeyd Emsal(s.40) ravileri güvenilirdir.

53 Kitabus Samt(33) Zübeydi İthaf(7/457) ravileri güvenilirdir.

54 Kitabus Samt(34) İbni Hibban Ravzatul Ukala(s.47) Gazali ihya (3/95) Zübeydi İthaf (7/456) ravileri güvenilirdir.

55 Kitabus Samt(35) İbnül Mübarek Zühd(s.129 no=383) Ahmed Zühd(s.296) Gazali İhya(3/95) Zübeydi İthaf(7/456) Hasen.

56 Kitabus Samt(36) Suyuti Hüsnüs Semt(s.1 no:15) İbni Hibban Ravzatül Ukala(s.46) İsnadı Hasendir. İhya(3/94) 

57 Kitabus Samt(37) ravileri güvenilirdir

58 Kitabus Samt(38)ravileri güvenilirdir. Suyuti Hüsnüs Semt(s.2 no;42) Safvetüs Safve(2/221)

59 Kitabus Samt(39) İhya(3/95) Zübeydi İthaf(7/456) ravileri güvenilirdir. 

60 Kitabus Samt(40) Buhari(1/84,78) Müslim(3/1353) Ebu Davud(3/342) Ahmed(2/174, 433) İbni Hibban Ravzatül Ukala(s.41) Hennad Zühd(v.103) ravileri sağlamdır.

61 Kitabus Samt(41) Iraki el­Muğni(3/95) Zübeydi İthaf(7/579) Keşful Hafa(1/426) Ahmed Zühd(s.277) İbnül Mübarek Zühd(s.128 no:380) Hennad Zühd(v.103) Elbani Sahiha(2/535) Kudai Müsnedi Şihab(47/2) Dürül Mensur(2/220) Ravileri güvenilir olup mürseldir. Mevsul olarak da rivayet edilmiştir. Hadis sahihtir. 

62 Kitabus Samt(43) İbni Vehb Cami(1/72) Iraki el­Muğni(3/99) Zübeydi el­İthaf(7/465) Suyuti Camiul Kebir(2/65) Keşful Hafa(2/47) İbni Hacer el­İsabe(1/251) Hafiz el­Iraki bu hadis hakkında şöyle der;

“Begavi Mucemus Sahabe’de İbni Kani ve Beyhaki, Rakab el­ Mısri hadisinden tahric ettiler. İbni Abdilberr; “Hasen hadistir” dedi. Begavi; Peygamber Aleyhis selam’den işitip işitmediğini bilmiyorum” dedi. İbni Mende; “Mechul, sahabe olduğu bilinmiyor” dedi. Bezzar ise hadisi Enes Radıyallahu anh’den zayıf bir sened ile rivayet etmiştir.” El Muğni(3/99)

 İbni Hacer el­Askalani, Rakb el­Mısri’nin meşhur sahabelerden olmadığını söyler.(el­İsabe 1/251) Zübeydi Rakab el­Mısri’nin Abbas ed­Devri’den naklen sahabi olduğunu söyler. (el­İthaf 7/465) Suyuti Camiul Kebir’de bu hadisi Ali Radıyallahu anh’den merfuan rivayet etmiştir. Acluni, Suyuti’nin bu hadisi hasen saydığını, Buhari’nin de Tarihul Kebir’de rivayet ettiğini söyler. Allahu a’lem bis savab.

63 Kitabus Samt(44) Ahmed Zühd(150­151) Suyuti Hüsnüs Semt(34) İsnadı hasendir. İmam Ahmed’in rivayeti şu şekildedir; “İnsanların en çok günahı olanı; Allah’a isyan içeren şekilde en çok konuşanlardır.”

64 Kitabus Samt(45) İbnül Mübarek Zühd(s.125 no;370) Ahmed Zühd(s.188) Suyuti Hüsnüs Semt(33) İsnadı muteberdir. İsmail Bin Müslim hadisi yazabilecek zayıf ravilerdendir.Onun dışında raviler güvenilirdir. 

65 Kitabus Samt(46) Suyuti Hüsnüs Semt(35) ravileri güvenilirdir.

66 Kitabus Samt(47) Suyuti Hüsnüs Semt(38) Keşfül Hafa(1/260) İsnadı Hasendir. 

67 Kitabus Samt(48) İbni Kuteybe Uyunul Ahbar(2/178) Zübeydi İthaf(7/457) İsnadı Hasendir.

68 Kitabus Samt(52) Suyuti Hüsnüs Semt(53) Zübeydi İthaf(7/457) makbul bir rivayettir.

69 Kitabus Samt(54) İsnadı hasendir.

70 Kitabus Samt(55) Gazali ihya(3/96) Suyuti Hüsnüs Semt(54) İsnadı Sahihtir. Zübeydi İthaf(7/456) 

71 Kitabus Samt(56) Suyuti Husnüs Semt(2/b no:55) Zubeydi İthaf(7/548) isnadı hasendir.

72 Kitabus Samt(58) Zübeydi İthaf(7/458) İsnadı Sahihtir. 

73 Kitabus Samt(60) İhya(3/96) Zübeydi İthaf(7/457) İbni Hibban Ravzatül Ukala(47) Ravileri güvenilirdir.

74 Kitabus Samt(61) Zubeydi el­İthaf(7/547) isnadı sahih.

75 Kitabus Samt(62) İbnül Mübarek Zühd(s.476 no;1353) İbni Sa’d(7/95) Ahmed Zühd(s.236) İbni Kuteybe Uyunül Ahbar(2/180) İhya(3/157) Zübeydi İthaf(7/457) İsnadı Sahihtir.

76 Kitabus Samt(63) İbnül Mübarek Zühd(s.126 no;373) Mecmeuz Zevaid(10/30) Zübeydi İthaf(7/458) sahihtir.

77 Kitabus Samt(65) İhya(3/96) Suyuti Hüsnüs Semt(59) Zübeydi İthaf(7/457) İsnadı sağlamdır. 

78 Kitabus Samt(67) Gazali İhya(3/94) İsnadı Hasendir.

79 Kitabus Samt(68) Müslim(1/89) Ahmed(5/150) Zübeydi İthaf(7/456) Musa Şahin Fethul Mu’min(2/9) Sahihtir.