GIYBET -1- (Tarifi ve Kötülenmesi)

GIYBETİN TARİFİ

1--­ Ebu Hureyre r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

”Gıybet nedir bilir misiniz?” dediler ki; “Allah ve rasulu bilir” buyurdu ki;

“Kardeşini hoşlanmadığı bir şeyle zikretmendir.” Denildi ki;

“Söylenen şey eğer kardeşimde varsa?” buyurdu ki; “Eğer kardeşinde olan şeyi söylersen bu gıybettir. Şayet onda olmayan şeyle zikredersen iftira etmiş olursun.” 1


2--­ Amr Bin Şuayb (Bin Muhammed Bin Abdullah el­ Hicazi) babasından ve dedesinden naklediyor; ”Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanında birisinden bahsedilirken

“beceriksizdir” dediler. sallallahu aleyhi ve sellem bunun üzerine buyurdu ki;

”Kardeşinizin gıybetini ettiniz” dediler ki; “Biz onda olan şeyi söyledik.” Buyurdu ki;

“Onda olan şeyi söylediğinizde gıybet etmiş oldunuz. Şayet söylediğiniz şey onda yoksa bu da iftiradır.” 2

3-- Ebu Huzeyfe’den; Aişe annemiz bir kadından bahsederken

“Onun boyu kısa” dedi. Bunun üzerine sallallahu aleyhi ve sellem;

“Onun gıybetini yaptın” buyurdu. 3

4-- Sinan Bin Seleme’den;”Ben İbn Ömer r.a’ nın yanındayken ona gıybet soruldu dedi ki; 

“Kişide mevcut olan vasfı söylemen gıybet, olmayan şeyi söylemen de bühtan (iftira)dır.” 4

5-- Avn Bin Abdullah dedi ki; “Bir kimseyi kendisinde mevcut olan bir şeyle hoşlanmayacağı şekilde zikredersen gıybet, onda olmayan şeyle zikredersen ona bühtan(iftira) etmiş olursun.” 5

6-- İbni Mesud r.a. dedi ki; “Gıybet; kardeşini onda bulunduğunu bildiğin şeyle zikretmendir. Eğer söylediğin vasıf onda yoksa bu iftiradır.” 6 

7-- el­Hasen r.a. dedi ki; “Humeyd et­Tavil dememizin gıybet olmasından korkulur.” 7

(Humeyd Bin Ebi Humeyd Ebu Ubeydetul Basri’nin lakabı, “uzun” anlamına gelen “Tavil” idi. Onun boyu çok uzun olmayıp, Humeyd adında, kendisinden daha kısa boylu olan komşusundan ayırt edilebilmesi için; “Uzun Humeyd” anlamında “Humeyd et­Tavil” demişlerdir. Bkz.: İbni Hacer Tehzib(3/38)

8-- Cerir Bin Hazim’den; “İbni Sirin r.a. bir adamdan bahsederken;

“O, siyah bir adamdır” dedi. Sonra;

“Allah’tan bağışlanma dilerim. Onun gıybetini yaptığımı düşünüyorum.” 8

9-- Hişam Bin Hassan dedi ki; “Gıybet; kişide mevcut olup ta (yanında konuşulduğunda) hoşlanmayacağı şeyi (arkasından) söylemektir.” 9

10-- Cabir Bin Abdullah r.a.’dan; “Biz Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber iken rüzgar ile birlikte çirkin bir koku geldi. Bunun üzerine Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Biliyor musunuz bu rüzgar nedir? Bu rüzgâr(daki koku) müminlerin gıybet edilmesi sebebiyledir.”10

(Buharî’nin Edebul Müfred’deki rivayetine göre, bazı münafıklar mü’minlerin gıybetini etmişler, bunun üzerine bu rüzgâr gönderilmiştir.)

11-- ­ İbni Amr r.a.’dan; “Bir adam, “Ey Allah’ın Rasulü! İslam’ın hangi hasleti daha faziletlidir?” diye sordu. Buyurdu ki;

“Müslümanların, kişinin dilinden ve elinden selamette olması”11

GIYBET'İN KÖTÜLENMESİ 

12--­ Ebu Hureyre Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Her Müslüman’ın kanı, malı ve şahsiyeti diğer Müslümana haramdır.”12

13-- Ebu Hureyre Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Birbirinize haset etmeyin, nefretleşmeyin, bir birbirinize sırt çevirmeyin ve bazınız diğerini gıybet etmesin! Allah’ın kardeş kulları olun!”13

14-- Enes İbni Malik Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“İsra gecesi, tırnakları ile yüzlerini tırmalayan bir kavme uğradım. Dedim ki;

“Ey Cibril! Bunlar kimlerdir?” Dedi ki;

“Bunlar insanların gıybetini edenler ve onların gizli hallerini araştıranlardır.”14

15--­ Süleym Bin Cabir Radıyallahu anh’den Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanına gelip dedim ki;

“Bana Allah’ın beni faydalandıracağı bir hayrı öğret” buyurdu ki;

“Kendi kovandan su isteyen birine su vermek bile olsa, iyilikten hiçbir şeyi küçük görme. Kardeşini güler yüzle, güzel bir şekilde karşıla ve yanından ayrıldığında gıybetini yapma”115

16-- Bera Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bize evlerinde oturan kızların bile işittiği bir hitapta bulundular.

“Ey dili iman edip kalpleri iman etmeyenler! Müslümanların gıybetini yapmayın. Onların ayıplarını araştırmayın! Zira kim kardeşinin ayıplarını takip ederse, Allah onun ayıplarını takip eder. Allah kimin ayıplarını takip ederse, o kimse evinin ortasında bile olsa, Allah onu rezil eder!”16

17--­ Ebu Berze r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Ey dili iman edip kalpleri iman etmeyenler! Müslümanların kusurlarının ve sürçmelerinin peşine düşmeyin! Kim Müslümanların sürçmelerini takip ederse, Allah da onun sürçmesini takip eder ve Allah kimin sürçmesini takip ederse, o kimse evinin ortasında bile olsa, onu rezil eder!”17

18-- Ebu Hureyre Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;

“Riba (faiz) yetmiş günahtır. En düşüğü kişinin anasını nikâhlaması gibidir. En kötüsü ise Müslüman kişinin (gıybetini yapmaktır)” 18

(Haysiyetine hakaret etmek, ayıp aramak, namusuna halel getirmek bu hadisin nehyi kapsamındadır.­ mütercim­)

 19--­ Enes Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bize, ribânın (faizin) dehşetinden bahseden bir hutbede bulundu. Buyurdu ki;

“Kişinin bir dirhem faize bulaşması Allah indinde; Kişinin otuz altı defa zina etmesinden daha büyük bir günahtır. Ribânın en çirkini ise, müslümanın gizli hallerini araştırmaktır.”19

20--Cabir Bin Abdullah Radıyallahu anh’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber bir yolculuk esnasında iki kabre uğradık. Buyurdu ki; 

“Şüphesiz şu ikisi sizin büyük saymadığınız günahlardan ötürü azab olunuyorlar. Birisi insanların gıybetini ederdi, diğeri ise idrarından sakınmazdı”

Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem iki yaş dal getirtti, onları kesti. Sonra bu kesilen dalların kabre dikilmesini emretti ve buyurdu ki;

“Şu iki dal yaş kaldığı sürece onların azabı hafifleyecektir.”20

21--  Amr Bin El­As, bir leşin yanından geçince dedi ki;

“Allah’a yemin olsun ki, birinizin şunun etinden yemesi kardeşinin (gıybetini ederek) etini yemesinden daha iyidir.” 21

22-- Ebu Hureyre Radıyallahu anh dedi ki; “Kim kardeşinin etini (gıybetini yaparak) dünyada yedi ise ona ahirette onun eti getirilir ve denilir ki;

“Onu diri iken yediğin gibi ölü iken de ye bakalım! Adam onu yiyecek ve ekşiliğinden ve acılığından bağırıp duracaktır.” 22

23--  Ubeydetüs Selmani Radıyallahu anh dedi ki; “İki oruç bozucudan, gıybetten ve yalandan sakının.” 23

24--  Mücahid Radıyallahu anh dedi ki; “Müslüman; orucunu gıybet ve yalandan selamette kılandır.” 24

25--  Er­Rabi Bin Subeyh’den; “İki kişi Mescidul Haram’ın kapılarından birinin yanında otururken yanlarından (sakalını bıyığını kesmek sureti ile) kendini kadınlara benzetmiş biri geçti. Bunlar dediler ki;

“Şunun erkeklikten sadece bir şeyi kaldı” sonra namaz için ikamet okundu ve insanlarla birlikte namaz kıldıktan sonra konuştukları şeyi düşündüler. Bunu Ata Radıyallahu anh’a gidip sordular. Ata Radıyallahu anh onlara abdest ve namazlarını tekrar etmelerini, eğer oruç iseler kaza etmelerini emretti. 25

26-- Halid er­Rabiî’den; “Mescide girdim ve bir adamdan bahseden birilerinin yanına oturdum. Onları bundan nehyettim ve sustular. Sonra konuşma döndü dolaştı yine o adama geldi. Ben de konuya girmiş bulundum. Gece rüyamda şöyle gördüm;

“Elinde beyaz bir tabak ve üzerinde bulunan domuz etiyle uzun boylu siyah bir adam geldi. Bana “Ye” dedi.
“Domuz eti mi yiyeceğim? Vallahi onu yemem” dedim. Beni kafamdan tutup şiddetli bir şekilde azarlayarak onu ağzıma soktu ve “Ye!” dedi. Bunun üzerine onu çiğnedim, fakat yutamadım. Onu çıkarıp fırlattım. Uyandığımda bunun etkisini otuz gün otuz gece hissettim. Yemek yerken ağzımda o etin tadını duyuyordum.” 26

27--  Yahya Bin Eyyub’dan da bu rüyanın benzerini gördüğünü kendisinden dinledim. O da ağzında günlerce yağının tadını hissetmiş. O, insanların gıybetini yapan biri ile oturmuştu. 27 

28--  İkrime Radıyallahu anh’den; “ İbni Abbas Radıyallahu anh’a, “ Birbirinizi ayıplamayın ” (Hucurat 11) ayeti hakkında; "Birbirinizi kötülemeyin demektir.” dedi. 28

29--  İbni Ebi Nüceyh’den; Mücahid Radıyallahu anh “Her gıybetçiye ve yüze karşı eğlenene veyl olsun ”(Humeze 1) ayetindeki “Humeze” kelimesini;

“İnsanlara huzurlarında hakaret eden ve onlarla alay eden kimsedir. “lümeze” ise gıybetlerini ederek etlerini yiyenlerdir” diye tefsir etmiştir. 29

30-- Vehb Bin Münebbih’ten; Zülkarneyn Aleyhis selam bazı ümmetlere dedi ki;

“Sözünüzün birliğinin ve yolunuzun doğruluğunun sebebi nedir?” Dediler ki;

“Hile yapmadığımız ve birbirimizin gıybetini etmediğimiz için böyleyiz.” 30

31-- Kays Bin Ebi Hazım'dan; "Amr Bin El­As r.a., bir leşin yanından geçince arkadaşlarına dedi ki;

“Allah’a yemin olsun ki, birinizin şunun etinden doyuncaya kadar yemesi Müslüman bir kimsenin (gıybetini ederek) etini yemesinden daha iyidir.” 31

32-- Kab (el­Ahbar)’dan; “Gıybet ameli yok eder. 32

33-- Katade Radıyallahu anh’den; “Bize kabir azabının üç şey sebebi ile olacağı anlatıldı; Üçte biri idrar (sıçrantılardan sakınmamak)tan, üçte biri gıybetten, üçte biri laf taşımaktan.” 33

34-- Dehhak Radıyallahu anh’den; “Birbirinizi ayıplamayın ” (Hucurat 11) ayetinde ki “lemz” kelimesi; nemime (laf taşımak)tır. 34

35-- İbni Abbas Radıyallahu anhuma dedi ki; 

“Arkadaşının ayıplarını anlatmak istediğin zaman, kendi ayıplarını hatırla.” 35

36--  Yezid Bin el­A’sam’dan; “Ebu Hureyre Radıyallahu anh’ı şöyle derken işittim;

“Biriniz kardeşinin gözündeki kılı görür fakat kendi gözündeki kiranı unutur.” 36

37-- Salih el­Muzeni’den; “Selman Radıyallahu anh, Ebud Derda Radıyallahu anh’e şöyle yazdı;

“Sana Allah’ı zikretmeni tavsiye ederim. Zira o devadır. Ve seni insanları zikretmekten nehyederim. Zira bu hastalıktır.” 37 

38-- Avn Bin Abdullah dedi ki; “Bir kimsenin kendi ayıplarından gafil kalacağı bir gaflet hali dışında, insanların ayıplarıyla meşgul olmaktan kurtulacağını zannetmiyorum.” 38 

39-- Bekir Bin Abdullah (el­Müzeni)’den; “Birisi kendi ayıbını unutmuş olduğu halde insanların ayıplarıyla meşgulken görürseniz, bilin ki o bir mekr’e (Allah’ın imtihan tuzağına) uğramıştır.” 39

40--  el ­Ahnef Bin Kays dedi ki; “Birisi benim yanımdan kalktığında onun kötülüğünden bahsetmem.” 40

41-- el­ Asmaî, babasından naklediyor; “el­Ahnef Bin Kays’ın yanında birisinden bahsedilince dedi ki; “Onu bırakın rızkını yesin, zaten eceli ona doğru gelmekte.” 41

42-- Hasen (el­Basri) Radıyallahu anh dedi ki; “Ey! Âdemoğlu kardeşinin gözündeki çapağı görürsün, fakat kendi gözündeki kıymığı görmezsin!” 42

------------------

1   Kitabus Samt(205) Müslim(4/2001) Tirmizi(4/329) Darimi(2/299) Ahmed(2/230) Kitabul Gıybet(s.7) sahihtir.

2   Kitabus Samt(206) İbnül Mübarek Zühd(s.245 no:705) Kitabul Gıybet(s.7) İbni Hacer Metalibul Aliye(2669) Mecmauz Zevaid(8/94) Busayri İthaf(2/152) isnadı hasendir.

3   Kitabus Samt(207) Ahmed(6/189,206) Kitabul Gıybet(s.7) Tefsiru İbni Kesir(7/359) Suyuti Durrül Mensur(6/94) İhya(3/125) Zubeydi İthaf(7/541) ricali güvenilirdir. İbni Ebid Dünya aynısını Ömer Radıyallahu anh’den zayıf senedle rivayet etmiştir. Bkz; Kitabus Samt(204) Ahmed Zühd(s.122) Hennad es Seriy Zühd(104) İbni Ebid Dünya Kitabul Gıybet(s.7) Gazali İhya(3/125) Kurtubi Tefsir(16/336) Zübeydi İthaf(5/537) Cafer Şemsül Hilafe Kitabul Adab(s.32)

4   Kitabus Samt(210) Kitabul Gıybet(7) isnadı sahih

5   Kitabus Samt(211) Kitabul Gıybet(7) ricali güvenilir.

6   Kitabus Samt(212) Kitabul Gıybet(s.7) sahihtir.

7   Kitabus Samt(213) Kitabul Gıybet(s.7) Zubeydi İthaf(7/541) isnadı makbuldür. 

8   Kitabus Samt(214) Hennad Zühd(s.110) İbni Sad(7/196) Kitabul Gıybet(s.7) İhya(3/126) Zubeydi(7/541) hasendir.

9   Kitabus Samt(215) Kitabul Gıybet(s.7) isnadı hasendir.

10   Kitabus Samt(217) Buhari Edebul Müfred(s.320 no;734) Ahmed(3/351) Mecmauz Zevaid(8/91) isnadı hasendir.

11   Kitabus Samt(218) ricali güvenilirdir.

12   Kitabüs Samt(162) Müslim (3/1986) Tirmizi (1927) Ahmed (2/277) Kitabül Gıybet(3) isnadı sahih.

 13  Kitabüs Samt(163) Buhari(7/88) Müslim(4/1983) Ebu Davud(4/278) Tirmizi(4/329) Gıybet(s.3­4) sahih

14   Kitabüs Samt(165) Kıtabül Gıybet(4) Ebu Davud(4/269) Ahmed (3/180, 229, 231)İbni Kesir Tefsiri(1/122) Zübeydi İthaf(7/15) Elbani Sahiha(2/59­69) sahihtir.

15   Kitabüs Samt(166) Müslim(4/2026) Tirmizi(4/274) Ahmed(5/63, 5/173, 3/482) Kitabül Gıybet(s.4)

16   Kitabüs Samt(167) Ebu Davud(4/270) Tirmizi(2032) Ahmed(4/420) İbni Hibban (359) Kitabül Gıybet(s.4) İbni Hacer Metalibul Aliye(2/395) Mecmauz Zevaid(8/94) İthaf(7/335) Iraki El­ Muğni(3/124) Hasendir.

17   Kitabus Samt(168) Ebu Davud(4/270) Tirmizi(2033) Ahmed(4/420) İbni Hibban(359) Kitabul Gıybet(5/a) Metalibu Aliye(2/395, 2562) Mecmauz Zevaid(8/93) hasen.

18   Kitabüs Samt(173) Gıybet(s.5) Beyhaki(10/241) Suyuti Cem’ül Cevami(1/416) Keşful Hafa(1/422) İthaf(7/538) Elbani Sahiha(3/418) Abdürrezzak(20252) Muhtasar olarak; İbni Mace (2274) sahihtir.

19   Kitabüs Samt(175) Ebu Davud(4/269) Ahmed(1/190) İbni Ebid Dünya Gıybet(s.5) Metalibul Aliye(2705) Busayri İthafüs Sadetil Mahare(2/152) isnadı sahihtir.

20   Kitabüs Samt(176) Buhari(1/60) Müslim(1/240) Darimi(1/188) Ahmed(1/225, 5/35, 39) Gıybet(s.5/a) İthaf(7/538) isnadı sahihtir. 

21   Kitabüs Samt(177) Gıybet(S.5) Zübeydi İthaf(7/538) Buhari Edebül Müfred, İbni Ebi Şeybe, Haraiti Mesaviul Ahlak

22   Kitabüs Samt(178) Gıybet(s.5) İhya(3/125) Zübeydi İthaf(7/536) isnadı sahihtir.

23   Kitabüs Samt(179) Gıybet(s.5) Zübeydi İthaf(7/538) isnadı sahihtir.

24   Kitabüs Samt(180) İbni Ebid Dünya el­Gıybet(s.5) 

25   Kitabüs Samt(181) Hennad Zühd(110) Kitabul Gıybet(s.5) İhya(3/124) İthaf(7/536) ravileri güvenilirdir. 

26   Kitabus Samt(182) Kitabul Gıybet(5/b) Hasen Bin Muhammed el­ Kuraşi Tuhfetul Ebrar(s.27­28) Zubeydi İthaf(7/538) Ahmed Bin Acibe Takyidat Fi Carihatil Lisan (v.7)ravileri güvenilirdir.

27  Kitabus Samt(183) Gıybet(5/b) İthaf(7/538) isnadı sahih.

28  Kitabüs Samt(184) Kitabul Gıybet (s.6) Buhari Edebül Müfret (329) Kurtubi (16/327) Zübeydi İthaf (7/536)

29  Kitabüs Samt(185) Hennad Zühd(111) Kitabul Gıybet(s.6) İhya(3/124) İthaf(7/536) Tefsiri Mücahid Bin Cebr(s.781) Kurtubi Tefsiri(20/182) ricali sahihtir. 

30   Kitabus Samt(186) Kitabul Gıybet(s.6) İthaf(7/538) ricali güvenilirdir. 

31  Kitabus Samt(188) ravileri sahihin ravileridir. Tahrici daha önce geçti.

32   Kitabüs Samt(189) Kitabul Gıybet(s.6) İthaf(7/538) sahihtir.

33   Kitabüs Samt(190) Kitabul Gıybet(s.6) İhya(3/124) İthaf(7/536) ricali sahih ricalidir.

34   Kitabüs Samt(191) Kitabul Gıybet(s.6) isnadı hasendir

35   Kitabüs Samt(194) Buhari Edebül Müfret (328) Gıybet(s.6) Gazali İhya(3/124) İthaf(7/537) ricali güvenilirdir. 

36   Kitabüs Samt(195) Buhari Edeb(592) Gıybet(s.6) İhya(3/124) İthaf(7/537) Askeri Emsal(s.74) Meydani(2/155)

37   Kitabüs Samt(197) Kitabul Gıybet(s.6) Zübeydi İthaf(7/537) isnadı hasendir. 

38   Kitabüs Samt(199,751) Kitabül Gıybet(s.6) Zübeydi İthaf(7/539) ricali güvenilirdir.

39   Kitabüs Samt(200) Kitabül Gıybet(s.6) Zübeydi İthaf(7/539) isnadı hasendir.

40   Kitabüs Samt(201) Kitabül Gıybet(s.6) ricali güvenilirdir.

41   Kitabüs Samt(202) Kitabül Gıybet(s.6) ricali güvenilirdir.

42 Kitabüs Samt(203) isnadı sahih